Muddo sanado ah Dunida waxay u adeegtay sidii soo dhawaansho oo ay u dagaalamaysay khilaaf xoog leh oo u dhexeeya ciidammada Laakiin waqti kaddib ayaa kantaroolkani hoos u dhigayaa khilaafka u dhexeeya hoggaamiyihii hore iyo kan cusub ee bannaanka u soo baxay.
Waxaa jira khilaaf dhab ah oo u dhexeeya garoomada iyo siyaasadaha dhaqdhaqaaqa shaqaalaha Khilaafka udhexeeya dhaqanka iyo asalka taariikhdooda lama caddeeyo.
Waa mid ka mid ah siyaabaha adag ee ay tahay inay ka hortagaan khilaafka u dhexeeya xuquuqda eedaysanaha iyo amniga qaranka Nidaamka isgaarsiinta waa in uu hubiyo talooyin wax ku ool ah iyo xakamaynta ciidamada inta lagu jiro colaad hubaysan.
Wixii ka haray 1998-dii dagaalku wuxuu ahaa iska hor imaad caadi ah oo u dhexeeya ciidamada (Maraykanka ee Abniyaadka iyo kuwa Jamhuuriga ah) Dagaalku wuxuu calaamad u yahay khilaafka socda ee u dhexeeya ciidamada caalamiga ah ee abuurista iyo burburinta.
Haddii aynaan xakamayn khilaafka ka dhexeeya faa'iidada iyo caafimaadka lambarka aan caymiska lahayn iyo kuwa hoos yimaada waxay sii wadi doonaan inay koraan Tani waa dagaal ka dhan ah xuquuqda lagu xalliyo khilaafka khilaafka u dhexeeya laba dad: mid ka mid ah kuwa la dulmiyay iyo kan kale oo diidaya xaqa ay u leeyihiin inay xor u noqdaan.
Cutubyadaasi waxay isticmaalaan arimaha jinsiga si ay u muujiyaan khilaafka u dhexeeya wadajirka guud guud ahaan iyo isdhexgalka dhaqanka Dooddii hore waxay ahayd had iyo jeer khilaafkii u dhexeeyay wasaarada warshadaha iyo wasaaradda waxbarashada.
Dhab ahaantii iskahorimaadku waa mid aad u culus marka la eego caddaynta markhaatiga oo ku salaysan asal ahaan xaqiiqda laga shakisan yahay iyo xitaa xitaa wax aan macquul ahayn oo ay kufsadeen colaadaha gudaheeda waxaa kaliya oo ay u taagan tahay inay dareemaan in ay nugul yihiin
Waqtiga xaadirka ah ajandaha dib u habeeynta ayaa laga xayiray khilaafka joogtada ah ee u dhexeeya xukuumadda iyo hay'adda sharci dajiyayaasha ah ee uu sheegay Aniga oo dhan qoraalka ayaa si gaar ah ku saabsan hal isku dhac khilaafka u dhexeeya sida aan u aragno in dunidu ay tahay iyo sida aan u dareemayno waa inay noqotaa.
Soomaaliya kama dhalan khilaaf dhiig lagu qoyay ama ay ku adagtahay in ay xor ka noqoto cadaadiska Dabcan sida aan soo sheegey dhowr toddobaad ka hor guddiga ayaa leh khilaaf aad u daran oo xiisaha leh gacmahooda.
Waalidiinta iyo danaha carruurta marmarka qaarkood waxay isku dhacaan khilaafka weligiis u dhexeeya jinsiyada.
Maamulayaasha kuwaas oo ka warqabaya khilaafka danta ah ee qandaraas kasta oo la soo jeediyey ayaa looga baahan yahay inay u soo jiidaan dareenka guddiga hase yeeshee waxa laga yaabaa in ay ka qeyb qaataan cod kasta oo ku saabsan arrinta.
In ka badan hal malyan oo qof ayaa ku barokacay dagaalada hubeysan.
Xaqiiqdii waxaan ku doodi karnaa in kharashyadooda hore ay ahaayeen kuwo aad u sarreeya taasna dib usoo celinaysa khilaafka wasaarada ee xiisaha leh Taasna waa mid aad u culus oo ku tiirsan lacag bixinta guddiga ku salaysan bixinta lacagaha soo bandhigaya khilaafka xiisaha.
Aragtidani waxay ku tiirsan tahay xalka deg dega ah iyo isku dhacyada dheeraadka ah waxay yeelanayaan jawaab isku mid ah oo diidmo ah oo ku aaddan dib u soo kabashada dhaqaalaha aduunka iyo suuqyada saamiyada.
Laakiin maaha in madaxweynuhu uu si cad u muujiyo sababtoo ah waxay horeyba u soo saartay khilaaf siyaasadeed oo ay saameyn xun ku yeelatay Si aad u la kulantid khilaafka daaweeye si loo daaweeyo inuu barto inaad xalliso waxaa badanaa laga helaa wadada niyadjabka.
Gebogebada waxaan u jeedaa hadallo kale oo dhawaanahan ah ee khilaafka u dhaxeeya labada dhaqan Maxamuud, waxa uu la kulmay khilaaf culus oo u dhexeeya caqiidadiisa qoto dheer leh iyo wacyi galin ah in dunidan dhabta ahi aysan u hoggaansami doonin caqiidooyinkaas ka dib.
| La dagaallama dagaalada hubaysan:
- Farqiga u dhaxeeya dagaalka ka dhexeeya dhinacyada dagaallamaya: Dhaqdhaqaaqa is haysta.
- Ka hor tag khilaafka u dhexeeya iskahorimaadka: Ka hortagga argagixisnimada.
- Noqo mid aan ku habboonayn kala duwanaanshaha; isku dhac:Isku-kalsoonaanta jahwareerka.
- Waalidiinta iyo xannaaneeyayaasha mararka qaarkood waxay yimaadaan isku dhac: Iskuduwaha khilaafka.
- Kalluumaysigu wuxuu noqon karaa mid aan sinaan isku dhacyada udhaxeeya iskahorimaadka u dhexeeya khilaafaadka isku dhaca: Isku dhaca khilaafka muranka.
| Dagaal iska horimaad hubaysan:
- Kulanka ka qayb galida halganka: Caqabadaha dagaalka lagula jiro.
- Isbedel aan kala duwan nayn: Jooji farqiga kala duwanaanta.
- Jiritaan la'aan: La dagaallanka dagaalka.
- Halganka dagaalka: Farqiga u dhexeeya muranku.
- Isku dhacu waa mid aan kala go 'lahayn: Noqdaan kuwo isdaba joog ah oo isku dhacu ka duwan yahay.
- Dhexdhexaadintu way diidan tahay: Xad gudubka ka horjeeda.
Wuxuu sameeyay khaladdaadka lagu xallin lahaa.
Doodda cad ee u dhexeysa dadka caadiga ah badanaa waa kuwo wanaagsan.
Markii ay ninkeeda qaadatay waxa uu noqday qof gebi ahaanba ka duwan oo ka cararaya dhibaatada iyo xitaa waxyaabo sahlan sida aan qabin ee keeni kara dagaal weyn.
Ugu horreyntii farqiga dhaqameed ee labada u dhaxeeya waxay u horseedi karaan inay isdifaacaan laakiin marka ay ka baxaan wuxuu noqdaa mid ka mid ah isfaham isku mid ah.
Kulankoodii ugu horreeyay ee agagaarka ayaa ku dhamaaday dagaalkii tan iyo markii uu isku khilaafsanaa Ma ahayn khilaaf aad u daran oo xiriirka u dhaxeeya labadii idinka mid ah ilaa meeshaas ayaa ahaa mid si fiican u wanaagsan.
Dhibaatadaydii labaad waxay la socotaa sharaxaadda ee bidixda si fudud u xumaatay Sidii loogu talagalay daafaca ra'iisul wasalaha ah ayuu ka heli doonaa muran la'aan inkastoo ay tahay wax laga yaabo in yar yartahay doodahan isbedelaya sannadaha.
Wax war ah kama haynin dadka waddanka oo kali ah kaligii taliyaha Khilaafka waa mid tusaale u ah dhalinyarada da'da yaryar ee la arko iyagoo laga yaabo in ay kufsadaan jaceylka inay xitaa la wadaagaan kaftan.
Inta badan qaybtan Abniyaadka, ah ee jecel in intiisa kale uu ku fogaanaayo cilmi baaris ballaaran ayaa si qoto dheer u qancinaya waxaanan xakameyneynaa iyada oo aan la isdifaacin sida dhacdooyinka dhabta ah ee mararka qaar.
Mid ka mid ma yeelan doonin wax dagaal ah in la tixgeliyo qodobka ilaalinta xeer ilaalinta dhibta bixinta caddaynta Macallinka aasaasiga ah ee Macluumaadka wuxuu la socdaa fikradda aadka loo qiimeeyo ee ku saabsan xagjirnimada oo uu ku dooday in lagu sii daayo fikradaha wakiilada.
Dadku waxay ku murmayaan habkan.
Haddii kaliya macnaheedu yahay in dakhli dakhli badan loo sameeyo dawladda markaa wax dagaal ah ma jiro wuxuu sameeyey khaladaadka lagu xalliyo jahwareerka Wargalinta waxay dhalinaysaa isdifaac marka laga reebo xiriirada qoysaska xitaa bulshooyinka oo idil.
Dhab ahaantii xaqiiqdii waxay akhristaan boorkayga dadkani ma haystaan wax muran ah waligeen midna.
Waxay ku qoslaan iyo murugo weli si cad u jecelyihiin.
Xafiisku maaha meel loo jajabiyo jacaylka uu jecel yahay oo laga yaabo in uu dhibsado sida aan haboonayn shaqaale Anigana si buuxda uma muransanayn wax kasta oo ku habboon sida shaqooyinka aad u fulisay waajibaadkiina.
Waa in aynaan ku murmin farqiga dibadda.
Tixgeli kani waxaa lagu tijaabiyey shaybaarka sidaas darteed waa inaysan khilaaf ka dhicin tirooyinka! Ma aha dadka Abniyaadka ah ee aan haysto wax dagaal ah laakiin fasiraadda shirarkeeda iyo xadgudubka xeerarka ayaa ku dheggan tuulada.
Waxba kama soo dagi doonaan arrin aan habooneyn oo ku habboon in nimankani ay u adeegsadaan sida loogu talagalay Waxaa jiray sababtoo ah isgaarsiin u dhexeeya labada naga mid ah laakiin waxaan baray qaybtayda caddaaladda dhaarta ah waxaanan sidoo kale bartey in ay afgembiyaan luuqadaha shisheeyaha ah.
Dhinaca kale dad badan oo aan wax muran ah ka qabin badanaa waxay ula dhaqmaan arrinta sida arrin aan ahayn.
Wuxuu u jaha wareersan yahay.
Wax war ah kama haynin dadka waddanka oo kali ah kaligii taliyaha wuxuu sameeyey khaladaadka lagu xalliyo jahwareerka Balse Waxay ku eedeeyeen oo difaacayaan uma muuqdaan inay ka hadlaan dareenka dhabta ah ee midba midka kale dhegaysta.
| Khilaafka muranku ku habboon yahay:
- Argagaxisada isku dhafka ah waxaa ka soo hor jeeda khilaaf ka u dhaxeeya iskahorimaadka: Argaggixisada khilaafka isku dhafka ah.
- Qaar ka mid ah qorayaasha xagjirka ah ayaa ku dhacay duufaanka iyaga oo leh sunta: Dhibaatada waa ay kala duwan tahay.
- Qaar ka mid ah dukumiintiyada ayaa hoos u dhacay waxaana lagu soo rogay xag jir xagjirnimo: Dagaal doodi waafaqsan.
- Noqo mid xasaasi ah dood cad: Jooji isku day inaad la muranto walaashaa.
- Dagaalka Argagixisadu way diidan tahay in ay kala duwanaadaan marka la eego xeeladaha khiyaameeya: La dagaallanka khilaafaadka.
Dagaalyahannada dagaalka ayaa isku dheelitiran.
Nacaybkeeddii hore wuu ka duwanaa iyada.
Tayada xaqiiqadu waxay ka duwan tahay kala duwanaanshaha aan kala sooca lahayn.
Nacaybkeedii hore wuxuu ahaa mid aad u kala duwan iyada oo la yaab leh Habkani wuxuu u oggol yahay inuu baaro madax bannaanida tusaalaha iyo saamiga kiisaska qaarkood.
In kastoo mucaaradiisu ay Guddiga Isku hagaajintu ansixiyeen isbeddelka 19-kii Abriil, 1995-kii Tiradaasi waxay ku kala duwanyihiin Isbahaysiga Wadashaqaynta ee Iskaashatada oo sheegay in ilaa 65,000 oo shaqo ay lumin doonaan haddii la mamnuucay bustaha.
Sida aad u tilmaanto waa arrin cad oo kala duwan oo runta ah.
Tani ayaa ku fashilantay in ay magacawdo kuwa bixiyay ra'yi dhiibasho gaar ah intii lagu jiray ololaha doorashadu waxa ay u muuqatay isbedel ku yimid codsigiisii dadweynaha ee furfurnaanta iyo xisaabtanka.
Tani waxay si buuxda ugu kala duwan tahay habka siyaasadeed ee ay tahay in uu noqdo Sida caadiga ah ee ka soo saartey haatan Maxaa yeelay waxa uu ku filan yahay inuu ku siiyo kala duwanaansho midaysan oo ka yimaada wadooyinka kale?
Waxa uu sheegay in habkan oo kale uu ahaa kala duwanaansho ayadoo la raacayo mabaadii'da sharciga ah ee la xiriira nidaamka caddaaladda.
Laakiin ugu yaraan isku day inaadan kala duwanaan qof kasta.
Doodda dadweynaha ayaa si khaldan loo adeegsadey oo aad u kala duwan oo ay ku kala duwan yihiin jagada uu soo saaro agaasimaha guud.
Kani ayaa sheegay in ay jiraan geeddi socod wanaagsan oo loo qoondeeyay xubnihii lahaa dano kale oo laga yaabo in ay ku kala duwan yihiin kaalintooda guddiga.
Nidaamka tirakoobka ee caadiga ah oo ay ku jiraan falanqaynta isku dhafan ee kala duwan iyo is beddel badan ayaa loo isticmaalay in lagu falanqeeyo xogta.
Nacaybkeedii hore wuxuu ahaa mid aad u kala duwan iyada oo la yaab leh
Sidaasi darteed waan taageeri doonaa isaga inkastoo taasi ay isbedel ku tahay go'aannada aan horey u soo qaatay.
Waxay ku kala duwanayeen dhammaan xulafooyinkii hore.
Natiijooyinku waxay ku kala duwan yihiin tirooyinka ugu dambeeyay ee ka soo baxay Golaha Waxbarashada Qaranka Laakiin way ka sii xumaatay in 200 oo rafcaan ah lagu xukumay inay gebi ahaanba isbeddelaan natiijooyinka ee Golaha Wakiilka shilka.
Badanaa ayaa ka weyn nolosha iyo tayada hoggaamiyeyaashu waxay gebi ahaanba kala duwanaanayaan xaqiiqda? Sidoo kale waxaa jira kala duwanaansho ballaaran ee dadka daraasadda ah iyo kooxo xakameyntu waxay la socdaan muddooyinka iyo falanqaynta tirakoobka.
Si cad oo kala gedisan ayuu tababaraha u arkaa macallinkiisa oo ah wax aan saldhig u aheyn in Soomaaliya ay ku biirto Qaarada africa euro Baaritaan tirakoob oo muhiim u ah isku dheelitirnaanta kobcinta waxay u baahan tahay isbeddel.
Maaliyadda inta ugu badan ee tallaabooyinka aan isticmaalno waxay si toos ah u yimaadaan heerka isbeddelka istaandarka ee la filayo kala duwanaanshaha qiimaha.
Waxay dhacdaa marka wargeysku u baahan yahay wax ka socda saraakiisha dawladda isbedelka wareega cusbooneysiinta ruqsadda warbaahinta Hase yeeshee wax badan ma noqon karaan kuwo is badalaya miraha waxbarashadeena.
Waqtiga gaaban waxay yihiin sifooyin sharci ah oo ka mid ah oo si weyn ugu kala duwan kuwa ku riyaaqa dad gaar ah Go’aanka kama dambaysta ah wuxuu u muuqdaa mid si tartiib ah u muuqda isbeddel ku yimid qoraalka Deeqda.
| Kala duwannaanta:
- Isbeddel kala duwanaanshaha: Iskudhicid la'aanta khilaafka.
- Kala soocida kala duwanaanta: ismaandhaaf la'aanta.
- khilaafaadka kala duwanaansho la’aanta: Iskujirid kala duwan.
| Doodaha khilaafaadka ee dhex dhexaadinta:
- Khilaafka murugsan ee farqiga u dhexeeya ra'yiga kala duwan ee khilaafaadka: Ka doodista muranku ka dhexeeyo.
- Muranka kala duwan ee fikrada: is beddel khilaaf ah.
- Doodda dooddu waa kacsan tahay: Dharbaaxo isdaba-joog ah ayaa dhacaya.
- U diyaari inaad ku dhufato dariiqa lafdhabarta: Is beddel kala duwanaansho kala duwan.
- Farqiga aan kala go 'lahayn: Kala duwanaansho la'aanta isdhaafsiga.
- Khilaafaad ka ismaan dhaaf la'aanta: Isku dheelitir la'aanta.
- Muran la’aanta ciriiriga: Kala duwanaansho la'aanta farqiga u dhaxeeya.
Waxaa jiray khilaafyo ku saabsan faahfaahinta.
La’aanta Ogolaanshaha.
khilaafka ka dhexeeya natiijooyinka labada qiimayn Waxaa jira farqi u dhaxeeya xoojinta laakiin ma jirto khilaaf xagga sharciga ah
waxaa jiray qaar is khilaafsan oo ku saabsan faahfaahinta Balse kulanka ayaa ku dhamaaday khilaaf
Khilaafka muuqda ee u dhexeeya natiijada waxaa lagu xalliyay siminaarka Waxa aan hadda u baahannahay waa doodo badan oo khilaafkoodu ku khasban yahay in la horgeeyo iyo cawaaqibtoodii ay soo saaraan.
Muujinta khilaafka ku meel gaarka ah ee dadweynaha ayaa wax u dhimaya isgaarsiinta ra'yiga Laakiin waxa uu hoos u dhacay sannadkii hore ka dib markii uu isku khilaafay madaxweynaha kooxda.
Laba qiimeyn oo madaxbannaan ayaa si madaxbanaan dib u eegay maxkamad kasta waxaana lagu khilaafay heshiis Anigu waan necbahay doodaha iyo khilaafaadka inkastoo aan jeclahay doodaha iyo wadahadalka.
Sidee ayuu ugu dambeyntii u dhacay iyada inta lagu jiray dhammaan gogoldhig yar iyo khilaafaadkooda? Heshiisiintu waa hab wax loogga qabanayo cabashooyinka kaa caawinaya in laga fogaado khilaafka adag.
Qaar ka mid ah khilaafaadka siyaasadeed ee asaasiga ah iyo colaadaha ayaa qiimeeynaya qiyamka Dimoqraadiyad kasta oo ka mid ah Isgaarsiinta waxa uu ku caawiyaa oo ku raaxeystaa in uu is khilaafo Xitaa Caruurtu waxay kaloo heli karaan xirfado qiimo leh iyagoo baranaya inay la qabsadaan khilaafaadka
Waxaa jiray aragti ballaaran oo ku saabsan arrintaan, inkastoo ay jireen khilaafaad ku saabsan faahfaahinta Haddii dhammaan khilaafaadka ay ka dhalaan faham la'aanta taasi micnaheedu waa hal dhinac waa ismaandhaaf labadaba?
Ma oggolaan karno khilaafka in la dhiso khilaafaadka.
Argaggixisada iyo isfahamka ka dhexeeya gobollada si sahlan ayaa loo xalliyey Golaha Markii ay jireen khilaafaad labada dhinacba had iyo jeer way awoodi waayeen Jaamacaduhu waa hay'ado dabiici ah Balse khilaafaadkan waa inay dhacaan.
Qaybo badan oo ka mid ah muranada dunida oo dhan taariikhda badanaa ma ahan khilaafaadka akadeemiyadda Waxay cadeeyeen in qaar ka mid ah ay isku dayeen in ay diidaan kalsoonidii ay ka dambeysay sababtoo ah dhamaanteen waan bixinay Ra'yiga.
Xogta ayaa si madaxbannaan loogu soo koobay saddex ka mid ah qorayaasha iyo khilaafaadka ayaa lagu xalliyay heshiis.
Waxaa jiray khilaafyo ku saabsan cabsida la xidhiidha isdhexgalka internetka.
Si kastaba ha ahaatee khilaafka ka dhex dhaca xisbigan ayaa ku hanjabay inuu yareeyo xawaaraha isbedelka Balse Inkasta oo qorshaha ay u badan tahay in la ansixiyo, khilaafaadka si fiican ugama qabsan mustaqbalka.
Wadahadalada dooddaha Waxay ka doodaan khilaafaadka ka soo horjeeda iskahorimaadka: 4047- 71 ama 440- 71, 15-17 September, au 8 October, 14/09/18, 05:19
Xallinta Khilaafaadka kala duwan; oo leh xalal kala duwan, oo isku dhaca
No comments:
Post a Comment